Çocuklar Küçük Yetişkinler Midir? Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramı

Çocukların dünyayı nasıl anladıklarını hiç merak ettiniz mi? İsviçreli psikolog Jean Piaget, çocukların düşünme biçimlerinin yetişkinlerden tamamen farklı olduğunu savundu. Ona göre, çocuklar sadece daha az bilgiye sahip küçük yetişkinler değildi. Çocukların dünyayı algılama ve anlamlandırma yolları yaşlarına göre sistematik olarak değişir. Piaget, bilişsel gelişimi dört temel evreye ayırır. Her evre, çocuğun düşünme, problem çözme ve öğrenme biçiminde köklü değişiklikler içerir.

İşte bu evreler:

1. Duyusal-Motor Dönem (0-2 yaş)

Bu dönemde bebekler, dünyayı duyular (görme, işitme, dokunma) ve motor hareketler yoluyla keşfeder. “Nesne devamlılığı” bu evrede kazanılır; yani bir nesne göz önünden kaybolduğunda hâlâ var olduğunu anlamaya başlarlar.🔹 Örnek: Sakladığınız bir oyuncağı aramaya başlaması, bu becerinin geliştiğini gösterir. Ya da yüzümüzü ellerimizle kapattığımızda gerçekten orada olmadığımızı düşürler, zamanla 'nesne devamlılığı' kazanıldıkça yüzümüzün sadece ellerimizin 'arkasında' olduğunu fark ederler.

2. İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş)

Bu dönemde çocuklar sembolleri kullanmaya başlar (örneğin bir çubuğu “kılıç” olarak hayal edebilirler). Dil gelişimi hız kazanır, ancak düşünme hâlâ benmerkezcidir; yani başkalarının bakış açısını anlamakta zorlanırlar.🔹 Örnek: Babasıyla telefonda konuşan çocuğun telefonu kapatırken el sallaması ve bunu babasının göreceğini düşünmesi. Çünkü burada o el sallamasını görmekte ve onun bildiği bu bilgiyi herkesin aynı şekilde bildiğini düşünmesi gibi.

3. Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş)

Çocuklar artık mantıklı düşünmeye başlar, ama bu mantık somut olaylar ve nesnelerle sınırlıdır. Sınıflama, sıralama, korunumu anlama gibi beceriler gelişir.🔹 Örnek: Su bir kaptan başka bir kaba döküldüğünde miktarının değişmediğini kavrayabilirler.

4. Soyut İşlemler Dönemi (11 yaş ve sonrası)

Bu dönemde bireyler soyut düşünme, varsayım kurma ve sistematik problem çözme becerileri geliştirir. Artık “eğer… ise…” gibi mantıksal akıl yürütmeler yapabilirler.🔹 Örnek: Adalet, özgürlük gibi soyut kavramlar hakkında düşünebilir ve tartışabilirler.

Kaynakça

• Piaget, J. (1952). The Origins of Intelligence in Children.

• Berk, L. E. (2013). Infants, Children, and Adolescents.

• Santrock, J. W. (2018). Life-Span Development.